the Russians are coming! - de Russen komen!

Ik snap dat velen van ons in het huidig tijdsgewricht zomaar een situatie kunnen bedenken waarin deze kreet weer opgeld zou doen. Maar het gaat hier niet om een of ander doemscenario anno nu, maar wel ten tijde van de Koude Oorlog. In die tijd was ‘de Russen komen’ iets wat we zo fraai een gevleugelde uitspraak noemen. Nu wil het toeval dat het helemaal geen Russen betrof die eventueel zouden komen, maar Sovjets, waarvan een deel wellicht afkomstig was uit de deelrepubliek Rusland, maar dat terzijde. 

Wat moet je bijvoorbeeld als vertaler aanvangen met zo’n zin waarin sprake is van die schijnbaar wankele formulering? Het voor de hand liggende antwoord is natuurlijk zoals altijd:  overleg met je klant/opdrachtgever en ga na wat die wil, vergewis je ervan of het om een ‘vergissing’ of om een bewuste formulering van de maker gaat. Soms leidt dat tot een opdracht die voor je gevoel nogal wringt, maar het is nu eenmaal een wetmatigheid: degene die betaalt bepaalt, wie als eerste schrijft die als eerste blijft. 

Maar laten we dit daarvan loskoppelen en ons niet achter een situatie verschuilen die elke keer anders kan zijn. 

In de tijd waar we het hier over hebben, was ‘de Russen komen’ niet zomaar een volksmonddingetje. Ook in kranten en tijdschriften werd het gebezigd. Dus als je het moet vertalen/gebruiken in het kader van populair taalgebruik dan is het natuurlijk prima om in die context van Russen te spreken. Temeer daar in bijvoorbeeld het Engelse taalgebied  van hetzelfde ‘misverstand’ sprake was als bij ons. Maar wat nou als het in een historische context gebezigd wordt? Geloof me, het is me als ondertitelaar meermaals overkomen. In de visuele-mediawereld is het prijskaartje van het product helaas vaak bepalender dan de kwaliteit. In zulke gevallen kies ik toch steevast voor ‘Sovjets’. Ik wil mezelf in de vertalersspiegel kunnen blijven aankijken en ik vind dat ik er ben om de kijker/lezer historisch correct  te bedienen. Het is aan jou om te bepalen of je hierin meegaat of niet. Er is dan eigenlijk maar één doodzonde: geen benul hebben van het verschil. Bij deze hoop ik je die leunstoel-onwetendheid ontnomen te hebben.

Resteert alleen nog de vraag wat ze bij de CPN (Communistische Partij Nederland) in die tijd vonden van ‘de Russen komen!’. Ontstaken ze in woede omdat het door hen bewierookte Sovjet-paradijs gelijkgeschakeld werd met het vervloekte tsarenrijk Rusland? Of dachten ze dat het geen zak uitmaakte hoe men ze noemde, als ze maar kwamen?