Bruikelstokjes 2, oftewel: voor je het weet zit je fout

Dronken ze nou whiskey of whisky?

De vuistregel is zo’n beetje deze: in Ierland of Amerika schrijven/drinken ze whiskey. In landen als GB, Canada, Japan of India schrijven/drinken ze whisky.

Bourbon is Amerikaanse whiskey.

Scotch is de Amerikaanse benaming voor Schotse whisky.

Als je in Nederland een whisk(e)y bestelt, zal je bijna altijd whisky krijgen.

Vermoedelijk ook door de wat betere naam die de whisky’s hebben.

Zegt die ene man aan de bar tegen die andere:

Do you want a scotch?

-Sorry, I don’t like whisky.

But I would like to try a whiskey.

-Huh?

Yes, a bourbon would be nice.

-But you said you don’t like whiskey.

That’s true, I don’t like whisky.

-Huh?

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

A humbling experience

Lastig te vertalen. Misschien is het mettertijd wel steeds lastiger geworden. Omdat begrippen als humble en humbling al helemaal niet bij de moderne mens lijken te passen.

Maar goed toch een paar handvaten:

Meeting Mandela was a humbling experience - stemde tot nederigheid/stemde nederig/ik voelde me er klein bij.

Seeing the devastation was a humbling experience - zette me met beide benen op de grond, maakte dat ik me klein voelde.

Ik heb ook weleens gezien dat iemand ‘it was a humbling experience’ vertaalde met ‘ik werd er stil van’. Ook wel mooi, maar het mist m.i. toch een beetje dat verschil tussen een enormiteit, die grootse situatie of persoon, en je kleine, nederige zelf. Misschien is het persoonlijke voorkeur.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Hydraulics - hydrauliek/hydraulica.

Soms verdwijnen verschillen in betekenis door ons taalgebruik.

‘De hydraulica van de graafmachine’. Vermoedelijk zullen weinig niet-techneuten erover vallen. Hydraulica, dat zijn toch die slangen met vloeistof onder hoge druk erin? Ja, zo wordt het vaak wel gebezigd. Maar formeel is hydrauliek de aandrijftechniek die gebruikt maakt van vloeistof, en is hydraulica de toegepaste wetenschap die zich bezighoudt met het gedrag van stromende vloeistoffen.

The hydraulics of an excavator - de hydrauliek van een graafmachine

I flunked my exam on hydraulics - ik ben gestraald/gezakt voor m’n examen over hydraulica

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

We’re the good guys

Tja, wat moet je dan als je dat niet gekunsteld wilt vertalen?

Zijn ze de goeieriken, braveriken? Zijn ze aardig?

Zoals wel vaker moet je dan gewoon opzij durven stappen.

Je lijkt dan qua vorm wat verder verwijderd van het origineel te komen, maar dat is inhoudelijk natuurlijk niet zo.

We’re the good guys - Wij staan aan de goede kant

-------------------------------------------------------------------------

Rush job

Het kan aan mij liggen maar rush job lijkt vaak de connotatie te hebben van: een beetje afgeraffeld. Zo van: Ja, het moest snel en is daardoor niet helemaal geworden wat het zou moeten zijn.

Het grappige is dat de Collins het met me eens lijkt te zijn.

https://www.collinsdictionary.com/dictionary/english/rush-job

Terwijl andere woordenboeken dit ‘zijspoor’ niet aangeven. Omissie?

Het wordt nog leuker als we naar de gangbare vertalingen gaan kijken: spoedklus, haastklus/haastwerk.

Het kan aan mij liggen, maar ik ervaar toch een nuanceverschil tussen spoedklus en haastklus/werk:

Sorry, ik heb geen tijd om te bellen, ik heb een spoedklus.

Sorry, dat had anders gemoeten, maar het was een haastklus.

Oké, het zit ‘m ook in de samenstellingen van de zinnen. Toch laten ze aardig zien waar het kleine verschil in zit.

Dit ter overweging dus. Voor als je ook van puntig taalgebruik houdt. Maar snijd je vingers er niet aan.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Shortcut, het blijft een lastige. Korter weggetje, binnendoortje, sluiproute, stukje afsteken. Allemaal in hoge mate: tja, best wel oké, maar mwah.

Maar laatst dacht ik hem toch gevonden te hebben: olifantenpaadje.

We took a shortcut - we namen een olifantenpaadje.

Yep, dat was hem, Tot opeens het begrip geitenpaadje bij me naar boven plopte. Was dat hem soms ook?

Nou, bij een olifantenpaadje snijd je fysiek een stukje af en maakt zo gebruik van een alternatieve route of creëert er een. Die zal altijd korter zijn dan de oorspronkelijke route. Bij een geitenpaadje zoek je een handig uitweggetje uit een probleem, je zoekt een sneaky paadje binnen een wettelijke/bestuurlijke/organisatorische structuur. Dat hoeft niet per se korter te zijn, het mag ook een stukje om zijn, als het maar zorgt dat je alsnog je doel bereikt: je werkt je uit de nesten. Een olifantenpaadje omzeilt een langere weg, een geitenpaadje omzeilt een probleem. Een olifantenpaadje kan je aanraken, een geitenpaadje alleen beschrijven. Tenzij je natuurlijk op een geitenhouderij vertoeft.

Nu nog even achterhalen wat geitenpaadje in het Engels is, als olifantenpaadje shortcut is..

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

The Sumerians used a different type of brick than the old Egyptians.

Tja, hoe vertaal je dat nou? Ach, dat is toch simpel: De Soemeriërs gebruikten een ander soort baksteen dan de oude Egyptenaren.

Tegenwoordig is dat een prima vertaling. Hij gaat niet dieper dan een paar millimeter en je snapt toch wat ik bedoel. Tja. Millennial? Dol op Facebook of Insta? Ja, dacht ik al.

Maar daar ben ik nu eenmaal niet van. Ja, andere generatie. Wat je zegt.

Deze bijna-Boomer is zo oud dat hij zich zowat persoonlijk nog herinnert dat de vroege Soemeriërs hun stenen echt bakten en (bepaalde) oude Egyptenaren hun stenen in de zon lieten drogen. Verschillende soorten steen dus. Maar dat moet je dan wel weten en je moet er wel een moer om geven. Als je er wel een moer om geeft maar het niet weet, kies dan voor de veiligheid voor: bouwsteen.

brick - baksteen of leemsteen/zonsteen/kleisteen

baked brick - baksteen

Mud brick/mudbrick - leemsteen/zonsteen/kleisteen

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Formeel noemen we alle gebitselementen tanden. Maar er is toch echt ook een verschil tussen tanden en kiezen. Tanden hebben maar één wortel, kiezen meer. De tanden bevinden zich meestal voor in de mond/bek, de kiezen verder naar achteren. Dus als bijvoorbeeld een dierenarts een vijl/rasp diep in de mond/bek van een paard steekt om de teeth bij te vijlen - met dank aan een collega die het niet zo nauw nam - dan hebben we het toch echt over kiezen, niet over tanden. Die bewuste collega zou daar z'n ‘kiezen’ eens in moeten zetten.

Goed om te onthouden: alleen zoogdieren hebben tanden en kiezen. Alle andere dieren, zoals reptielen, hebben alleen tanden. Als ze overhoofd zoiets al in de bek hebben.

En ja of die dierenarts z’n vijl nou in de bek of de mond van het paard stak, of de kop of het hoofd van het beest/dier nou stil gehouden werd, of het nou met z’n poten of benen stond te trappelen, eigenlijk zal het me worst wezen. Ik vind bepaald niet dat een paard een nobeler dier is dan een giraf of een kraanvogel, maar die wat hoogdravende (sic) terminologie is nu eenmaal ooit zo op het paard gehesen. Maar wat je daar ook van vindt, het is in bepaalde situaties een taalkundige realiteit. Dan hanteer je dus gewoon ‘hoofd en benen, etc’. Maar als de setting niet-hippisch is, bijvoorbeeld een dierenprogramma, dan moet je mijns inziens gewoon spreken van kop en poten. Anders krijg je vreemde constructies: de kop van de krokodil schoot als een pijl op het hoofd van het paard af. Tja.

Hou er rekening mee dat de ‘hoofd-fetisjisten’ veel strenger in de leer zijn dan de ‘kop-aanhangers’. Dus drie keer raden van wie je het meeste gesputter mag verwachten.

In the reserve the mustang stallions banged their heads furiously together - In het reservaat beukten de mustanghengsten furieus met de koppen tegen elkaar.

In dressage, the Lipizzaner held up his head proudly - Bij de dressuur hield de lipizzaner het hoofd fier omhoog.

Maar ja, heeft een muildier - nageslacht van paardenmerrie en ezelhengst - nou een kop of een hoofd? En hoe zit het met een muilezel, van ezelin en paardenhengst? Of zijn die allebei soms de nobele paardenwereld te min?