latino/latina/latinx, hispanic, Afro-latino, Euro-latino?

In deze tijden waarin identiteit - religieuze, geslachtelijke, seksuele, raciale, etnische - meer dan ooit reden genoeg lijkt voor een fanatieke duim omhoog of een agressieve dikke middelvinger wordt het ook steeds ingewikkelder om de schuivende panelen daaromtrent scherp in de gaten te houden. Soms schuiven ze traag, soms een tijd niet, soms knalt het alle kanten op. Dus voor je het weet, sla je de plank flink mis.

Ik werd eigenlijk getriggerd doordat ik enkele keren Latino van het Engels naar het Nederlands moest vertalen. Nou, niet zo moeilijk zie ik je denken: latino, gewoon overnemen, van hoofdletter naar kleine letter. Klopt, maar ik ben niet gewend om dingen te vertalen zonder ze goed te begrijpen - call me stupid - en met Latino is iets vreemds aan de hand. Latino, latina en latinx verwijzen naar latinoamericano. Zeg maar naar iedereen die in het gebied vanaf Noord-Mexico tot aan Vuurland woont, of ervandaan komt. Uit Latijns-Amerika dus.

Maar het vreemde is dat het met name in de VS het begrip Latino steeds vaker een raciale betekenis krijgt. Let op, ik zeg expres niet etnisch, en laten we wegblijven van racistisch. Ik heb het over opmerkingen die ik met enige regelmaat zie en hoor, in de trant van: This neighbourhood is mainly populated by blacks/Afro Americans, Asians and Latinos. Ik geef je op een briefje dat ze het dan bij Latinos niet hebben over mensen als koningin Maxima en haar broers - geen idee of ze die heeft, maar omwille van dit stukje moet ze die maar even hebben. Ze bedoelen er ook geen zwarte Brazilianen mee, of een van de afstammelingen van de vele miljoenen zwarte slaven die ooit naar Midden- en Zuid-Amerika gesleurd zijn. Wellicht dat daarom ook de term Afro Latino is ontstaan. Juist omdat de bedenkers daarvan ook voelden dat het begrip Latino een bepaalde kant op aan het schuiven was, namelijk naar die van de inheemse, precolumbiaanse bevolking van Latijns-Amerika, die wij heel Cristofelliaans indianen noemen en die hier en daar ook wel Amerindians genoemd worden. Amerindianen dus.

Dus van Latino naar latino vertalen is prima, maar hou in de gaten dat de lading onder die vrachtbrief aan het schuiven is. Je hoeft geen ziener te zijn om te voorspellen dat dat zich voorlopig in diezelfde richting zal blijven bewegen.

Ook met Hispanic is het oppassen. In de VS wordt niet alleen geschoven met het begrip Latino, maar ook gerommeld met de term Hispanic. Soms lijkt het (vrijwel) synoniem te zijn met Latino. Soms verwijst het niet alleen naar mensen van Spaans-culturele afkomst maar ook van Portugees-culturele afkomst (Department of Transport, US), maar dan wel woonachtig in de VS. Maar volgens de meest gangbare definities slaat Hispanic op een Spaanstalige latino, al worden soms ook Spanjaarden zelf tot de Hispanics gerekend.

Het mag duidelijk zijn. Het is een nogal wisselend begrip. Maar ook hierbij lijkt de tendens niet het taalkundige of etnische spoor te volgen, maar wel het raciale. Dus Hispanic met hispanic vertalen is prima, als je maar onthoudt dat dan soms Latino bedoeld wordt, en dat Maxima en haar broers er dan zeker niet onder vallen.

Afro Latino. Nog niet in de Nederlandse woordenboeken opgedoken. Wat mij betreft wordt het: Afro-latino. Het kan een simpele precisering zijn van het begrip Latino. Maar ik vermoed dat het meer te maken heeft met toenemende racial awareness. Onder Afro-Amerikanen, maar zeker ook onder ‘oorspronkelijke’ latino’s.

Latinx. Een term die overal al geland is. Het is een genderneutrale aanduiding van iemand van Latijns-Amerikaanse afkomst. Maar hoe spreek je het nou uit? Daar is met het nog niet over eens. Mij leek het voor de hand te liggen: lehtin-eks.Maar leh-tien-eks, rijmend op kleenex, schijnt ook voor te komen. En ook leh-tienks wordt wel gehoord. Tja, take your pick.

Voorlopig blijft Maxima dus nog wel een latina en een hispanic. Maar voor hoelang nog? Misschien moeten we de term Euro-latino maar vast gaan munten. Hebben we die vast in de reserve.

Nog even een laatste steen in de hypergevoelige vijver dan: als je negen vrouwen en één man van Latijns-Amerikaanse afkomst bij elkaar hebt, dan worden ze toch aangeduid als Latinos. Ben benieuwd wanneer daaraan getornd gaat worden. Mijn zege hebben ze, alleen giert het steevast Facebookiaans uit de klauwen. Eigenlijk heel jammer.