Indian, Native American

Alweer een taalmijnenveldje. Ik laat enig bijvoeglijk naamwoord maar gewoon weg. Totally superfluous. Goed, ervan weglopen heeft dus geen zin, soms stuit je er beroepsmatig nu eenmaal op. Maar wat dan?

Ik voel geen aandrang om met de hakken in het zand het woord indiaan in stand te houden binnen ons taalgebruik. Maar ik voel ook geen aandrang om te doen of het niet meer bestaat. Ik ken alle voors en tegens wat betreft het gebruik van het woord. Ik ken de hele discussie, zowel in het Engels (Amerikaans) als in het Nederlands. Ik ga me er niet over uitlaten, alleen wel over het feit dat de discussie bijna altijd heel snel akelig wordt. Wat ik dan weer heel akelig vind. Waar het me in dit stukje om gaat, is de situatie waarin je als beroeps voor het blok gezet wordt.

Stel, het woord Indian wordt in een bepaalde setting gebruikt, in een bepaalde tijd, met een bepaalde intentie en intonatie. Bijvoorbeeld in een (historisch) boek of film over ‘de verovering van het Wilde Westen’. In die tijd stonden inheems en import elkaar naar het leven. Het lijkt me dan ook niet al te waarschijnlijk dat import toentertijd tegen inheems gezegd heeft: Zeg, waarde inheemse Amerikaan, zou u zo vriendelijk willen zijn een stuk van uw grond af te staan, opdat wij daar een spoorlijn kunnen aanleggen?... Dank u beleefd.

Vergelijk het met een situatie die voor ons wat minder ver van ons bed is: mensen van de Gestapo en de SS vallen een onderduikadres binnen. Ze bedienen zich dan uiteraard van woorden waar we wel iets bij kunnen bedenken. Als je die van haat, scherpte, agressie, minachting en bijklank gaat ontdoen dan wordt zo’n scène uit WO II een farce, Zo’n ‘zachte’ vertaling is dan eigenlijk geen pure vertaling meer, maar deels een sociaal-culturele aanpassing. Begrijp me goed, dat kan vanuit een ander oogpunt heel verdedigbaar zijn. Je eindproduct moet immers wel ‘landen’ in de huidige maatschappij. Je uitgever/distributeur/omroep zal zeker ook een flink partijtje mee willen blazen in de beslissingen over bepaalde termen. Maar ik ga hieronder keuzes maken die puur uit het vertalershart komen. Welke zeis er daarna dan ook aan te pas moge komen.

Goed, je staat voor het blok van de keiharde historische content. Dan wordt Indian natuurlijk gewoon vertaald met indiaan.

Finish those damn Indians off! - Maak die verdomde indianen af!

Finish those damn Injuns off! - Zie zin hierboven, maar dan tandje erger.

Injun ontstond omdat Indian van zichzelf niet als beledigend (genoeg) werd ervaren.

Indian - inheemse Amerikaan

Het kan natuurlijk prima zijn om in een ander verband dan het hierboven aangevoerde te kiezen voor inheemse Amerikaan. Die keuze is aan jou.

Native American - inheemse Amerikaan

Hier als vertaling indiaan aanhouden zou mijns inziens een vreemde keuze zijn. Ik denk dat het meer getuigt politiek-sociale koppigheid dan van vertaalinzicht. Of het is simpelweg een kwestie van nog niet helemaal bijgesloft zijn. Zoals bij sommige naslagwerken, waar bij Native American alleen indiaan wordt vermeld. In de versnelling dus. Op z'n minst twee mogelijkheden.

American Indian.

Het woord American is hier in de vertaling overbodig. Er is bij ons geen sprake van verwarring tussen een Indian uit India en een Indian uit Amerika. Het lijkt me dat American Indian zich prima laat vertalen met inheemse Amerikaan. Als het echt in minachtende zin bedoeld en gebruikt zou worden - en die minachting behouden zou moeten blijven - dan kan je natuurlijk voor indiaan kiezen. Alleen kan ik me niet zo gauw een context voorstellen waarbij iemand vol haat een inheemse Amerikaan toebijt: You dirty American Indian!

Maar goed, je weet maar nooit.

Naam van stam/volk.

Soms wordt voorgesteld om de term Indian dan maar te vertalen met de naam van een stam/volk. Wellicht dat het soms uitkomst biedt, als die mogelijkheid er is en je weet over welke stam/volk het gaat. Maar als in de bron Indian (verzamelnaam) staat en je vertaalt dat met Apache (specifiek), dan grijp je eigenlijk in de bron in. Aan jou de keus, al dan niet in samenspraak met een opdrachtgever.

Soms schieten de alternatieven aan m’n geestesoog voorbij: oer-Amerikaan, oer-inwoner, eerste Amerikaan, eerste-Amerikaan (aan elkaar!), moederlander (alles stammen/volkeren schijnen aan de aarde gerefereerd te hebben als moeder), paleo-inwoner....

Maar ja, het blijft bedacht, gekunsteld. Bovendien begin ik me steeds meer af te vragen hoe het mogelijk is dat niemand in dit verband valt over American/Amerikaan. Inheemse volkeren die vernoemd zijn naar een Italiaanse ontdekkingsreiziger. Tja, deze slapende honden lijken wel doof.

Ik blijf inheemse Amerikaan een wat moeizaam begrip vinden. Meer nog dan het Amerikaanse origineel. Maar dat bedoel ik taalkundig. Het is een bedacht begrip, en zo voelt het ook. De eerlijk gebiedt me wel te zeggen dat dat ook aan m’n leeftijd (three score and one year) kan liggen. Maar niemand van ons kan eromheen: er is ontegenzeggelijk een krachtige tendens om weg te bewegen van indiaan, ten gunste van inheemse Amerikaan. Wat je er dan ook inhoudelijk van vindt, je moet blind (willen) zijn om dat niet te zien.

Om toch nog wat luchtig af te sluiten:

In the late 20th century, some American public figures suggested that the origin of the term was not from a confusion with India, but from the Spanish expression En Dios, meaning "in God".

The Oxford English Dictionary cites usage of the uncapitalized term native American in several publications reaching as far back as 1737 but it is unclear whether these texts refer to indigenous peoples or simply to persons born on American soil. During the 1850s, a group of Anglo-Saxon Protestant Americans used the capitalized term Native Americans to differentiate themselves from recent Irish and German immigrants, both of whom were predominantly Catholic.