Een blogje van kaliber - (Ja, als je dat soort dingen zegt, dan nemen ze je op de korrel)

EN-NL-EN

Als er sprake is van calibre oftewel kaliber dan is het altijd even oppassen. Er is nogal

wat waarover je kan struikelen, zowel inhoudelijk als wat spelling betreft.

We kennen hagelvuurwapens en kogelvuurwapens. Ik laat de granaten/kanonnen even buiten beschouwing, daarover later meer.

In principe slaat kaliber op de diameter van de loop. Vaak hoor je het natuurlijk ook gebezigd worden in samenhang met de kogel die door de loop gaat of de patroon die in het magazijn past. Laat je hoe dan ook niet van de wijs brengen door het enorme aantal kalibers dat er bestaat. Een collega van me houdt het op ‘legio in het kwadraat’, zelf voel ik meer voor het woord myriade.

Oké, het kaliber bij kogelvuurwapens wordt uitgedrukt in millimeters of in (delen van) inches. Al worden die maten er dan niet altijd bij gezegd.

- He got shot with a calibre .45/ with a .45/ with a 45/ with a 45-calibre/ with a .45-calibre.

- Hij werd neergeschoten met een kaliber .45/ met een .45/ met een 45/ met een 45-kaliber/ met een .45-kaliber

De rode vertalingen zou ik niet hanteren. Wij zijn nu eenmaal niet zo’n vuurwapenvolk als de Amerikanen. Daar is een 45/forty-five een waar begrip, en dat is ‘een 45’ hier natuurlijk niet. En ja - goed gezien, je wilde het net zeggen - het blijft natuurlijk best vreemd dat we bij deze samenstellingen gebruikmaken van de decimale punt. Wij hanteren normalerwijs nu eenmaal de decimale komma, dan zou je dit krijgen: kaliber ,45 inch. Tja, dat staat wel erg maf. Wellicht dat de samenhang met inches de decimale punt afgedwongen heeft. Laten we het maar op een versteende decimale punt houden.

Dan kaliber in samenhang met millimeters:

- He got shot with a 9 mm/ with a 9 mm handgun/ with a 9 millimeter handgun.

- Hij werd neergeschoten met een 9 mm/ met een 9mm-pistool/ met een 9 millimeterpistool (9-millimeterpistool).

De laatste twee zijn naar analogie van 1 aprilgrap en 1-aprilgrap. De eerste hiervan is de ‘officiële spelling’, de tweede een Onze Taal-toevoeging die ik persoonlijk wat logischer vind. En ja, wat je zegt, het is best vreemd dat het 9mm-pistool is, met dat streepje na mm, maar dat het toch ook 9-millimeterpistool is. Met het streepje al na het cijfer, en voor millimeter. Dat komt doordat het in het eerste geval om een samenstelling gaat met een afkorting, in het tweede geval niet. Dat verschil bepaalt waar samengetrokken/afgebroken wordt.

Ik moet er natuurlijk wel bij zeggen dat het vaak simpeler is om zulke lastige constructies te vermijden: een pistool van kaliber 9 mm/een pistool van kaliber .35. Wel minder interessant voor ondertitelaars, want het kost posities. Bovendien ontwijk je dan het probleem, en dat is natuurlijk niks voor taalneuzelaars.

Dan kaliber in samenhang met een hagelvuurwapen, oftewel gauge. Ook hierbij gaat het om de doorsnee van de loop waar een projectiel doorheen moet. Maar bij gauge wordt er een maf omweggetje genomen: om hoeveel ronde kogels, die precies door die loop heen passen, je van een pound lood kan maken. Bij een 12-gauge/12 gauge zijn dat dus twaalf ronde kogels. Dan krijg je dus wel: hoe kleiner de diameter van de loop hoe meer ronde kogels je met dat pound kan maken, hoe hoger het kaliber dus. Let wel: bij gauge gaat het dus niet om de hoeveelheid kogeltjes die vanuit een patroon weggeschoten wordt door het hagelgeweer. Dat staat er los van.

Als het over gauge gaat, dan gaat het eigenlijk altijd over datgene wat wij een hagelgeweer of een jachtgeweer noemen. Zelf vind ik dat nogal ouderwetse aanduidingen, behalve als het echt de jacht betreft of als het specifiek lokale of historische context betreft. In de andere gevallen - zeker in een moderne, urbane context - kies ik liever voor shotgun - ja ja, alweer een leenwoord uit het Engels, het is niet anders - zeker ook in het geval van een sawed-off shotgun - een shotgun met afgezaagde loop, oftewel een korte shotgun. Het woord shotgun is intussen voldoende geland in Nederland, zie ook de DvD.

- He got shot with a 12 gauge/ 12-gauge - hij werd neergeschoten met een kaliber 12

- He got shot with a 12 gauge sawed-off shotgun - Hij werd neergeschoten met een afgezaagde shotgun van kaliber 12/ een kaliber 12-shotgun met afgezaagde loop.

- Of gebruik voor sawed-off shotgun: korte shotgun of afgezaagd hagelgeweer.

Ten overvloede misschien, maar toch maar even: Een patroon bestaat (grof gezegd) uit een huls, met een kogel erin. Nu is het wel zo dat de begrippen kogels en patronen nogal losjes door elkaar gebruikt worden. ‘Check je pistool. Hoeveel kogels heb jij nog over?’

Tja, dan gaat het natuurlijk over patronen. Maar iedereen begrijpt het.

Gelukkig voor de EN-NL-EN-vertalers doet men in de Engelse taal precies hetzelfde.

Check your handgun. How many bullets have you got left?

Zo, de kogel is door de kerk. Genoeg grappen met het kaliber van een bb-gun gemaakt.