De twee-eiige eenling Charles en Karel

Na een dagje lekker ploeteren op een docu over de machtsverhoudingen in continentaal Europa, zo’n beetje tussen de 12e en de 17e eeuw - lastig, maar gelukkig geen acuut hersenletsel, zoals je bij te veel tv-programma’s dreigt op te lopen - plofte ik moe op de bank, voor het zesuurjournaal. Ik weet niet meer wat de crux precies was van het eerste item. Er was gedoe met het Britse koningshuis, alweer. Opeens drong het tot me door, toen ik die wat stoethaspelige en dommelige snaak - ja, die oubollige woorden gebruik ik niet toevallig - door het beeld zag schuifelen en ik de nieuwslezer iets over iemand van het koningshuis in verband met een ander iemand van een niet-koningshuis hoorde vertellen. Ik was er niet meer echt bij met m’n gedachten, want het bleef maar gonzen: Verrek, waarom heet die man bij ons niet prins Karel, waarom hebben ze het consequent over prins Charles?

Dat lijkt een compleet onzinnige gedachte, maar dat is het niet als je net de hele dag op Louis, Jean, Felipe, Edward en weet ik veel wie hebt zitten googelen. Ik moet het Google nageven, je krijgt heel snel de Nederlandse variant van de naam op je digibordje. Maar mijn Charlessen en Carlossen hadden allemaal tot Karels geleid - of zijn het Karellen? Toen ik die hedendaagse prins Charles uit beeld zag verdwijnen, drong het zich onweerstaanbaar aan me op: waarom, wanneer en hoe? Schurende en dringende existentiële vragen. Oké, oké, voor een beroepsgedeformeerde taalneuroot dan, ik geef het toe. Dan rest je toch niets anders dan taaltherapeutisch aan de slag te gaan met een blogje.

Oké, stel je moet aan de slag met een historisch dingetje over de machtsverhoudingen in Europa van na de Romeinen tot aan het heden. Dat zal heel lang goed gaan en nauwelijks problemen geven met namen. Carlos/Charles wordt simpelweg Karel, Friedrich wordt Frederik, John/Jean wordt Jan, Piort wordt Peter, etc. Voor een hele rits geldt: plain sailing. Maar dan: van James naar Jacobus, oké, dat voelt al wat minder, maar dat doen we ook. Dan van Edward naar Eduard. Wat, Eduard? Nou ja, wat moet dat moet. Al begint het al wat meer te wringen. Maar het lukt wel, vooral ook omdat veel van die lieden uit het ver-ver-verre verleden stammen. We hebben meestal geen andere referentiekader dan die vernederlandste namen. Dat referentiekader zal bovendien voor velen vaak niet al te veel diepgang hebben. Ik geef het eerlijk toe, Lodewijk de Stamelaar of Louis le Bègue, het zegt me even weinig.

Nou ja, je zou zeggen dat we dan hierbij de oplossing voor een probleem hebben dat er blijkbaar helemaal niet was. Ook weleens fijn. Tot er opeens een naam opduikt die duidelijk maakt dat het probleem waarvan je dacht het er niet meer was er toch wel degelijk is.That’s life, it keeps biting you in the ass.

Om duidelijk te maken wat ik bedoel, stel ik je voor aan Eduard Albert Christiaan Joris Andreas Patrick David Windsor en mevrouw Simpson. Wie? Hoeveel?… Ja, die man met die naam - het is er inderdaad maar één - kennen we dus gewoon als Edward (Edward Albert Christian George Andrew Patrick David) met z’n missus. Edward en Mrs Simpson dus. Die twee zijn als stel intussen een historische begrip. Dus begin over Eduard en mevrouw Simpson en mensen kijken je glazig aan. Terwijl ik rustig een verhaal kan gaan zitten afsteken over een van de roemruchtste Engelse koningen: Eduard III. Maar liefst koning van 1327 tot 1377. Niemand zal er de wenkbrauwen over optrekken. Dus die Eduard III en die Edward VIII kunnen blijkbaar in onze geschiedenisboeken prima naast elkaar voortleven. Ook op Wikipedia bestaan Eduard III en Edward VIII vredig naast elkaar. Voorlopig althans, want de opmars van het Engels lijkt onstuitbaar. Ik kan je niet precies zeggen wanneer en of die middeleeuwse Eduard III opeens gaat veranderen in Edward III, maar het lijkt zeker dat als Netflix of Disney of Amazon er een dramaserie over uitzendt ook deze Eduard verder door het leven zal gaan als Edward. En daar zit ‘m waarschijnlijk ook meteen de crux: de ‘moderne’ media. Waarbij de aanloop van die moderne media vermoedelijk ergens in de eerste helft van de 20e eeuw ligt. De vaart komt er pas echt in ergens in de jaren ‘60. Sindsdien worden we bestookt met nieuwsberichten, films, tv-series, noem maar op, van over de hele wereld. Of gewoon uit eigen land, met als onderwerp dingen van over de hele wereld. We leren hoe al die namen echt klinken, we zien de originele staan. We gaan veel van die talen steeds beter verstaan en spreken. Dan gaat het uiteraard ook steeds meer wringen als bijvoorbeeld ondertitels of artikelen iets anders vertonen dan waar we al aardig aan gewend zijn. Dan wordt het oplepelen van Eduard en mevrouw Simpson eenvoudigweg onhoudbaar.

Oké, is dat eigenlijk erg dan? Welnee. In meerdere, redelijk recente succesvolle series over king James (welke dan ook) of king Charles (welke dan ook) wordt geen enkele maal gesproken over koning Jacobus of koning Karel. Je zou dus ook gewoon kunnen zeggen: zet al die namen dan allemaal maar niet meer om naar het Nederlands. Simpel. Maar zo simpel is dat ook weer niet. Zouden we Karel de Grote net zo makkelijk Karl der Grosse of Carolus Magnus gaan noemen? Volgens de normen van de netflixisering zou het dan zelfs Charles the Great of op z’n minst Charlemagne moeten worden. Tja, Charlemagne lijkt wel een mogelijk prooi voor netflixisering. Zeg, ken jij Charlemanje? Wie? Ach, je bedoelt Charlemain! Gaan we Lodewijk XIV dan ook Louis of Louis quatorze noemen, naar z’n origine? Dat zal niet. Het gaat natuurlijk ook niet om de echte origine. Het gaat om de netflixisering van die origine. Louis the fourteenth. De dominantie van het Engels in samenwerking met de cultuur-onverschillige krachten van de netflixen. Dat kan je maar beter niet onderschatten, dat hebben de afgelopen jaren wel duidelijk gemaakt. Maar toch denk ik dat bijvoorbeeld onze Spaanse vriend Filips II voorlopig nog veel te vast in z’n historische schoenen staat om al tot Felipe II (Philip II of Spain) gebombardeerd te worden, zeker in onze nog niet door de netflixen geïnfecteerde geschiedenisboeken. Wat natuurlijk wel meteen m’n op de eindgebruiker gerichte vertalersbrein prikkelt. Want hoe ga ik om met een artikel/film/serie/wat-dan-ook waarin ingegaan wordt op een DNA-onderzoek naar de mate van verwantschap tussen Filips II en de huidige koning Felipe VI? Die lui hebben potdomme dezelfde naam en heten toch in ons gemeenschappelijke bewustzijn anders. Zou het door dat cijfertje komen? Go figure.

Goed aan het eind van dit stukje mag ik wel concluderen dat er ergens in de recente geschiedenis een kantelpunt ligt en dat we dat maar beter niet al te veel onder de loep kunnen nemen. If it doesn’t seem broken, don’t fix it. Maar dan ben ik hier dus niet veel wijzer van geworden, en jij dus ook niet. Dat is vooral jammer voor jou. Al zou Socrates daar wellicht anders over denken, over de niet-zinloosheid van uiteindelijk vruchteloos onderzoek. Maar ja, wie gaat er nou een lullig blogje beëindigen met een verwijzing naar zo’n grootheid? Dan maar snel een PS’je erachteraan.

PS1

Wat nou als een van de netflixen, die non-culturelaars, een serie gaat maken over Pim Fortuyn? Uiteraard voor de internationale gigamarkt. Voeren ze hun grenzeloze internationalisering dan rücksichtslos nog een stap verder? This afternoon Pim Fortune got shot and killed by Volkert van der Count. Je weet het niet. Erg gebeuren gekkere dingen. Kijk om je heen.

PS2

Nog eentje dan: Waarom verandert king George (welk cijfertje dan ook) niet in koning Joris (welk cijfertje dan ook)? Is Joris te jolig voor koninklijke goedkeuring? Maar wel goed genoeg om een draak te doden.

PS3

Nog eentje dan. Het begint al aardig op een hedendaagse spelcomputer te lijken.

Waarom leidt het Phillippe van de Belgische koning eigenlijk tot Filip, maar het Felipe van de Spaanse koning tot Filips?

PS4

Ach, nog eentje. Waar gaat dat dan heen met Richard Leeuwenhart? Ja, jij bent er als de kippen bij natuurlijk, drukt meteen op je zoemertje en roept: Richard the Lionheart/Lionhearted! Een opgelegde prooi voor netflixisering. Petje af.

Maar ja, petje ook meteen weer op. Want de beste man is waarschijnlijk maar heel weinig in Engeland geweest en sprak meer dan waarschijnlijk helemaal geen Engels, wel Frans. Richard Coeur de Lion dan maar? Ja, ze zien je aankomen bij de netflixen. Richard the Lionheart it is.

Wat je zegt: het leven van de woordjesneuzelaar gaat niet over rozen.