De pistolen van Navarone, oftewel, pak m’n geweer even uit het dashboardkastje

Ik was nog zoooo van plan dit stukje niet te schrijven. Want wie weet het verschil nou niet tussen een gun, een gun en een gun? Hoe moeilijk is dat?

Nou, best lastig blijkbaar. Want ik heb al heel wat onervaren collega’s moeten corrigeren die het spoor bijster waren, die gewoon het woord geweer in een ondertitel opnamen als iemand een pistool van straat opraapte, of andersom. Maar goed, dat verwisselen van de begrippen geweer en pistool, soit, er wordt tegenwoordig zo veel verhaspeld en geknutselsmurft in het Nederlands, dus ach...

Tot ik weer een collega-ondertitelaar een uitglijder zag maken. Bij een documentaire over WO II verscheen de ondertitel: ‘Het slagschip vuurde met al z’n geweren.’ Zucht, een slagschip met geweren.

Tegenwoordig weet je niet zeker of de blunder begaan is door een ondertitelaar of door MT in combinatie met een ondertitelaar. Het maakt ook niet uit. De ondertitelaar mag het er niet in zetten of moet het uit de machinevertaling halen.

Goed, als je je zoals ik ergert aan de vele fouten die in - met name - ondertitels gemaakt worden en je je voorgenomen hebt om kennis te delen, dan moet je ook niet terugschrikken voor iets wat je als een abc’tje ziet. Okay, here goes, my two eurocents:

A gun betekent eigenlijk gewoon: een vuurwapen. Dat wil zeggen: een stevige buis van waaruit middels een explosie een projectiel wordt afgeschoten. Een kanon, een geweer en een pistool zijn dus allemaal guns, vuurwapens. Waarmee meteen het zaad van de verwarring gezaaid lijkt.

Het kan op alle drie van toepassing zijn, dus zal de context het moeten uitwijzen.

Een pistool kan je in principe gewoon met één hand afvuren. Ja, er zijn enkele tussenvormen, zoals een uzi, en ja, in misdaadprogramma’s zie je ze vaak voor de stabiliteit twee handen gebruiken, maar daar gaat het nu niet om. In principe is het pistool bedoeld voor korte afstand en voor één hand.

Een geweer zet je aan de schouder. In principe heb je er twee handen bij nodig. Het schouderen, het gebruiken van twee handen, de langere loop, het draagt allemaal bij aan meer stabiliteit, die nu eenmaal nodig is om van verderaf raak te kunnen schieten, waar het geweer in principe voor bedoeld is. Volgens het principe dat een langere loop voor een stabielere vlucht zorgt.

Een kanon/geschut zal op een soort onderstel staan en veel zwaarder en groter zijn. Zo ook de munitie. Het kanon is bedoeld om van relatief veraf een doelwit zwaar te kunnen bestoken.

The gunslinger fired his gun from the hip - pistool

The marksman fired his gun at the terrorist - geweer

The destroyer fired its gun at the aircraft carrier - kanon

In alle drie de zinnen maakt de context duidelijk waar het om gaat. Maar cruciaal blijft natuurlijk wel dat je weet wat je zegt of schrijft. Goh.

Tip: I heard gun shots!

Als je niet exact weet om wat voor wapen het gaat, kies dan simpel weg voor:

Ik hoorde schoten!

Revolver of pistool? Gezaghebbende taalkundige bronnen menen dat er geen verschil in betekenis is tussen de twee, wel in werking. Het zijn allebei handvuurwapens. Tja, ongetwijfeld is dat anno nu hoe het gezien wordt. Maar toch is een vette kanttekening hier op z’n plaats. Natuurlijk refereert revolver aan het mechanisme van dat specifieke vuurwapen, de draaiende/revolving kamer waarin de huls ook na afvuren blijft zitten. Bij het moderne pistool bevindt het magazijn zich in het handvat, de huls wordt na het afvuren uitgeworpen. Maar een revolver gelijkstellen aan een pistool is zeker in mijn vak - ondertitelaar die meer dan 1000 docu’s ondertiteld heeft, waarvan vele over historische onderwerpen - nogal wankel. Colt heeft namelijk wel degelijk ook revolving rifles gemaakt, Er zijn er in nog geen tien jaar tijd duizenden van gemaakt. Maar de ontwerpfout was dat je bij een geweer ook een hand voor de cilinder hield. Die hand kon een lading loden splinters te verduren krijgen. Vandaar dat het ‘revolver-geweer’ een stille dood stierf. Alleen de revolver als handvuurwapen bleef over. Zo is het 'synonieme' verband tussen revolver en pistool ontstaan. Ik heb er geen probleem mee, zolang je maar beseft dat het in historische context incorrect kan zijn.

Een pistool en een revolver zijn dus - heden ten dage - allebei handvuurwapens. Een revolver valt wel onder de pistolen, maar een pistool is niet per se een revolver. Lang voor de revolver en het moderne magazijnpistool ontstonden, hadden we natuurlijk al het zogeheten 1-schotspistool. Iemand een pistool op de borst zetten, is dan ook een al heel oude zegswijze.

Sawed-off shotgun - afgezaagd jachtgeweer

Vaak is er in programma’s, films of boeken die zich in de moderne tijd en in een urbane omgeving afspelen sprake van een shotgun als het eigenlijk om een sawed-off shotgun gaat. Pas dan op met je vertaling. Jachtgeweer vind ik dan een nogal absurde vertaling, omdat je met een (sawed-off) shotgun nog net een olifant op 5 meter afstand kan raken, maar veel beter wordt het niet. Het ooit voor de jacht bedoelde geweer is er na het inkorten van de loop nog nauwelijks bruikbaar voor. Kies er dan ook gewoon voor om shotgun met shotgun te ‘vertalen’. Het ligt al heel lang makkelijk in ons gehoor.

the hunter used his shotgun - de jager gebruikte z’n jachtgeweer

the mobster used a shotgun - de gangster gebruikte een shotgun

the mobster used a sawed-off shotgun - een afgezaagd/ingekort jachtgeweer

Overigens, bij Dirty Harry aimed his big gun at the criminal wil ik best een oogje toeknijpen als je dat meent te moeten vertalen met: Dirty Harry richtte z’n kanon op de crimineel. :)

Addendum:

Eigenlijk wel terecht en ook enigszins humoristisch is aangevoerd dat er nog andere guns zijn waarmee je iemand kunt verwonden of naar de andere wereld kunt helpen. Guns zijn namelijk ook gewoon 'zeer gespierde armen (biceps)'. Dus dan wordt het: lightning fast he drew his guns and killed him - bliksemsnel ontblootte hij z'n gespierde armen en doodde hem. Al mag ik hopen dat je me hiermee niet gaat citeren. :)